Artysta – Zawodowiec

Materiał jest podzielony na trzy części odnoszące się do tego, jak zazwyczaj rozwija się kariera artysty na rynku sztuki: sprzedaży bezpośredniej z pracowni, współpracy z galeriami oraz założenia własnej działalności gospodarczej.

 

Sprzedaż bezpośrednia

 

Sprzedaż bezpośrednia jest definiowana jako sprzedaż dzieła z pracowni bezpośrednio kolekcjonerowi bez udziału galerii czy pośrednika sprzedaży. Uznaje się ją za przychód artysty i jako taka jest opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Pracując na umowę o dzieło/zlecenie/pracę co roku otrzymujemy od naszego pracodawcy druk PIT- 11 z wykazem naszych przychodów, jak również wysokością odprowadzonych za nas przez pracodawcę zaliczek na podatek dochodowy. W przypadku sprzedaży samodzielnej sami jesteśmy zobowiązani do odprowadzenia należnego podatku do urzędu skarbowego. Żeby zrobić to poprawnie, najpierw należy zakwalifikować swoje źródła przychodów, żeby wiedzieć, jakiej wysokości podatek powinniśmy zapłacić.

 

Sprzedaż dzieł własnoręcznych chronionych prawem autorskim

 

Przy sprzedaży własnoręcznie wykonanych dzieł chronionych prawem autorskim zazwyczaj jest to przychód z autorskich praw majątkowych, gdzie zastosowanie ma zasada 50% kosztów uzyskania przychodu, co oznacza możliwość odliczenia od swoich przychodów 50% kosztów, wskutek czego podatek liczymy tylko od połowy swoich przychodów.

 

Wzór na obliczenie wysokości podatku dochodowego:

 

(x - 50%x) *12%
gdzie:
x – przychód
12% – wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych w pierwszym progu podatkowym

 

Jeżeli więc przychód wynosi 1000 PLN, to należy odprowadzić 60 PLN podatku dochodowego, co wynika z obliczeń:
(1000 - 50%*1000)*12% = (1000 - 500) *12% = 500 *12% = 60

 

50% kosztów uzyskania przychodu z tytułu praw autorskich może być stosowane w:

→ działalności twórczej – w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
→ działalności badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej;
→ działalności artystycznej – w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii i scenografii;
→ dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów;
→ działalności twórczej – w zakresie inżynierii budowlanej, wzornictwa przemysłowego, twórczości audialnej, gier komputerowych;
→ działalności muzealniczej – w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
→ działalności konserwatorskiej;
→ działalności tłumaczeniowej.

 

Przychody ze sprzedaży bezpośredniej dzieł deklaruje się dopiero w zeznaniu rocznym, wypełniając druk PIT-36 (źródła przychodów: prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18 ustawy, rubryka nr 105). Wtedy też trzeba opłacić należny podatek. PIT-36 składają w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca zamieszkania podatnicy, którzy nie rozliczają się za pośrednictwem płatnika (pracodawcy) lub uzyskują przychody z wielu źródeł, w tym część bez pośrednictwa płatnika. Termin upływa 30 kwietnia każdego roku kalendarzowego.

 

Wysokość podatku zależy od wielu czynników, m.in.: różnych form zatrudnienia, przysługujących ulg, kwoty wolnej od podatku, opłaconych składek na ubezpieczenie, rozliczania się samodzielnie lub z małżonkiem/małżonką. Dobrze jest jednak na bieżąco wyliczać sobie należny podatek ze sprzedaży bezpośredniej, żeby wiedzieć, ile przyjdzie nam mniej więcej dopłacić podatku na koniec roku. Dobrym zwyczajem, który pomoże nam w dokumentowaniu sprzedaży w ciągu roku, jest sporządzanie prostej umowy sprzedaży z kolekcjonerem. Mogą tam być zawarte podstawowe informacje: data sprzedaży, dane artysty i kolekcjonera, dane dzieła, cena sprzedaży. Przykładową umowę znajdziecie w materiałach Artysty – Zawodowca z 2018 roku.

 

Sprzedaż dzieł własnoręcznych niechronionych prawem autorskim

 

Innym źródłem przychodów artysty może być wyróżniona w druku PIT- 6 działalność wykonywana osobiście, która nie jest chroniona prawami autorskimi. Mogą to być: przychody z działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych (art. 13 pkt. 2–8 ustawy o PIT). W wypadku takich przychodów mamy możliwość zastosowania zasady 20% kosztów uzyskania przychodu.

 

Mogą to być na przykład przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia (np. przychody menedżerów zarządzających projektami) lub z tytułu umowy o dzieło, które nie są chronione prawami autorskimi, czyli nie noszą znamion utworu (np. wykonanie prostego stołu i zestawu krzeseł). Warto w tym miejscu przywołać definicję utworu: utwór, zgodnie z art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

 

Podatek PCC

 

Podatek PCC, czyli podatek od czynności cywilnoprawnych, jest zazwyczaj stosowany przy zbywaniu majątku. Kiedyś był naliczany, często błędnie, przy sprzedaży dzieł sztuki, ale trzeba pamiętać, że nie odnosi się on do sprzedaży dzieł wykonywanych własnoręcznie przez artystę. Może być natomiast zastosowany przy sprzedaży obrazu, który otrzymaliśmy w spadku lub znaleźliśmy na strychu. Jest to podatek opłacany przez osobę kupującą, w wysokości 1% lub 2% wartości zakupionego dzieła, liczony od sprzedaży powyżej 1000 zł. W przypadku takiej sprzedaży osoba kupująca zgłasza fakt zakupu do urzędu skarbowego i płaci naliczony podatek. Osoba sprzedająca nie deklaruje takiej sprzedaży w swoim rozliczeniu rocznym jako przychód.

 

Przy sprzedaży bezpośredniej własnych dzieł obowiązek płacenia podatku PCC nie zachodzi. Kupujący nie musi odprowadzać go do urzędu. Artysta powinien taką sprzedaż zadeklarować w rozliczeniu rocznym i odprowadzić należny podatek, jak opisano powyżej.

 

Sprzedaż dzieł za granicę

 

Sprzedaż dzieł w ramach Unii Europejskiej w rozliczeniu podatku dochodowego jest traktowana podobnie jak sprzedaż krajowa. W razie takiej sprzedaży przychód deklarujemy w zeznaniu rocznym w formularzu PIT-36 i wtedy też odprowadzamy należny podatek. Jeżeli przychód jest w obcej walucie, przelicza się go na PLN według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.

 

Sprzedaż dzieł poza Unię Europejską w rozliczeniu podatku dochodowego traktowana jest tak samo jak sprzedaż w ramach Unii, natomiast wymaga odprawy celnej przy wysyłce i opłacenia przez osobę kupującą podatku związanego z importem dzieła do kraju docelowego. Warto pamiętać, że przy wysyłce dzieła poza Unię wymaganych jest kilka dodatkowych dokumentów potwierdzających wartość dzieła oraz możliwość wywozu za granicę zgodnie z ustawą o zabytkach. Wymogi różnią się zależnie od kraju docelowego, dlatego warto zawsze spytać przewoźnika, jakich dokładnie dokumentów potrzebuje i czy może udostępnić nam dane formularze do wypełnienia.

 

Jednoosobowa działalność gospodarcza

 

Należy pamiętać, że działalność twórcza, jako taka, nie jest działalnością gospodarczą, nawet jeżeli przynosi wysoki przychód. Do rozpoznania działalności gospodarczej koniecznym jest łączne zaistnienie trzech jej cech funkcjonalnych: zarobkowości, zorganizowania i ciągłości. Brak którejkolwiek z nich oznacza, że dana działalność nie może być zakwalifikowana do kategorii działalności gospodarczej. Twórczość artysty z zasady nie jest działalnością stricte zarobkową (zakłada się, że powstaje z wewnętrznej potrzeby twórczej, a nie tylko dla pieniędzy), toteż nie będzie zakwalifikowana jako działalność gospodarcza. Artysta sprzedający swoje dzieła może oczywiście na każdym etapie swojej kariery założyć działalność i rozliczać się z urzędem skarbowym na zasadach jednoosobowej działalności gospodarczej, nie jest to jednak wymagane. Natomiast artysta, który postanowi skomercjalizować swoją sztukę i np. nanosić ją na koszulki, kubki, plakaty itp., sprzedając takie produkty z dużym prawdopodobieństwem będzie potraktowany jako przedsiębiorca. 

 

Współpraca z galeriami

 

Galerie zazwyczaj rozliczają się z artystami korzystając z umowy komisowej, która jest podstawowym dokumentem współpracy między galerią a artystą. Niezależnie od tego, czy artysta współpracuje z galerią na stałe, czy tylko przy jednej wystawie, to przeważnie właśnie taką umowę będzie podpisywał. Jest to często jedyny dokument określający ramy takiej współpracy, ważne więc, żeby zawierał jak najwięcej informacji.

 

Umowa komisowa zawierana jest pomiędzy osobą oddającą rzecz w komis (komitent) a komisem, czyli osobą prowadzącą komis (komisant/galeria). Nie jest to dokument księgowy. Nie potwierdza sprzedaży dzieła, nie gwarantuje również, że praca zostanie sprzedana. Przede wszystkim dokumentuje sam fakt przekazania dzieła. Warto pamiętać, że przez cały czas trwania umowy, do momentu sprzedaży, dane dzieło pozostaje własnością artysty. Galeria jest tylko pośrednikiem sprzedaży. Poza podstawowymi informacjami określającymi zasady współpracy: listę dzieł, ramy czasowe, prowizję sprzedającego, formę rozliczenia, umowa komisowa może zawierać wiele dodatkowych informacji, zależnie od ustaleń z galerią. Ponieważ, jak wspomniałam, jest to często jedyny pisemny dokument potwierdzający współpracę z galerią, warto, żeby był jak najdokładniejszy, dzięki czemu zasady współpracy będą jasne i klarowne. Umowa komisowa może zawierać ustalenia dotyczące zniżek, licencji, ubezpieczenia prac czy transportu.

 

Artysta podatek dochodowy z przychodów związanych z umowami komisowymi rozlicza podobnie jak w wypadku sprzedaży bezpośredniej. Tutaj również dopiero w zeznaniu rocznym deklaruje swoje przychody i płaci należny podatek do urzędu skarbowego.

 

A-Z_umowa komisowa_wzór do pobrania

 

Rozliczenia z galerią

 

Artysta rozlicza się z galerią z ceny netto sprzedaży dzieła, to znaczy ceny bez podatku VAT. Galeria przy sprzedaży dzieła nakłada na cenę netto podatek VAT i sprzedaje dzieło po cenie brutto (z podatkiem). Podstawowym i najbardziej powszechnym dokumentem sprzedaży w galeriach jest faktura VAT marża.

 

Podatek VAT

 

Podatek VAT, zwany podatkiem od wartości dodanej, jest specyficznym typem pośredniego, powszechnego podatku obrotowego, który obciąża ostatecznego nabywcę towaru i zawarty jest w jego cenie zakupu. Podatek ten nakłada się na każdą transakcję sprzedaży w procesie produkcji i dystrybucji. Jako podatek konsumencki ma charakter neutralny dla finansów przedsiębiorstwa, gdyż jego ciężar przerzucany jest na ostatecznego nabywcę dóbr i usług, czyli na konsumenta.

 

W przedsiębiorstwach podatek VAT jest rozliczany oddzielnie od wartości netto zakupionych i sprzedanych towarów czy usług. Na koniec miesiąca lub kwartału podatek VAT należny (który przedsiębiorstwa doliczają do ceny netto sprzedawanych przez siebie towarów) oraz VAT naliczony (który przedsiębiorstwa płacą firmom, od których zakupiły towar, i który jest wyszczególniony na fakturze zakupowej) są rozliczane, a różnica z tego rozliczenia jest wypłacana urzędowi skarbowemu (jeżeli podatek należny przewyższa naliczony) lub zwracana przedsiębiorstwu przez urząd skarbowy (jeżeli podatek naliczony przewyższa należny).

 

Faktura VAT marża

 

To specjalny rodzaj faktury, w której VAT liczy się tylko od marży pośrednika sprzedaży, czyli galerii. Ustawa o VAT określa, że faktura VAT marża dotyczy jedynie podatników, którzy: świadczą usługi turystyczne; dokonują dostaw towarów używanych; dokonują dostaw przedmiotów kolekcjonerskich i antyków; dokonują dostaw dzieł sztuki. Jest to specyficzna faktura, na której nie podaje się wysokości VAT-u. Na normalnej fakturze podanie VAT-u jest wymagane, tu wysokość podatku jest utajniona, żeby m.in. chronić tajemnicę handlową sprzedawcy. Podawana jest tylko kwota brutto (kwota z podatkiem). W związku z tym z faktury VAT marża kupujący nie ma możliwości odliczenia VAT-u. Natomiast wystawiający fakturę musi się z VAT-u rozliczyć z urzędem skarbowym, co oznacza, że artysta dzieląc się z galerią zyskiem ze sprzedaży dzieła po równo, dzieli się kwotą netto (kwota bez podatku), ponieważ podatek VAT jest dla galerii neutralny i musi się ona z niego rozliczyć z urzędem skarbowym.

 

Wzór na obliczenie ceny brutto na fakturze VAT marża przy założeniu, że artysta z galerią dzielą się zyskiem ze sprzedaży dzieła po równo:

 

1x + 1,23x = y
gdzie:
y = cena sprzedaży brutto
x = należność dla artysty i galerii

 

Przy założeniu, że dzieło kosztuje 10 000 PLN netto (cena sprzedaży bez VAT), na fakturze VAT marża pojawi się cena sprzedaży brutto, czyli 11 150 PLN brutto, bo:
1x +1,23 x -> 5000 + 5000 x 1,23 = 5000 + 6150 = 11150 PLN
VAT = 0,23 x = 1150 PLN
Przychód dla artysty = 5000 PLN
12% podatku dochodowego przy 50% kosztów uzyskania przychodu:
(5000 - 50%*5000) x 12% = 2500 x 12% = 300 PLN
5000 - 300 = 4700 PLN

 

Mam nadzieję, że powyższe opisy choć w małym stopniu pomogą artystom w poruszaniu się na rynku sztuki.

 

Zobacz też: Pity, vaty i umowy