Artysta – Zawodowiec

Co to jest rezydencja artystyczna?

 

Rezydencja przede wszystkim oznacza pracę w innym kontekście. Zazwyczaj jest to pobyt w innym miejscu – kraju, mieście, krajobrazie. Może trwać krócej lub dłużej – miesiąc, dwa, pół roku. Celem rezydencji jest wsparcie procesu twórczego, które przybiera różne formy, w zależności od tego, jak to zadanie definiuje goszcząca artystę instytucja, organizacja lub osoba. Rezydencję możesz też zorganizować samodzielnie lub z grupą współpracowników czy współpracowniczek, niezależnie od instytucji.

 

Świat rezydencji artystycznych ewoluuje, a oferta rezydencyjnych instytucji i organizacji jest bardzo szeroka, także dla twórczyń i twórców z Polski. Nie ma jednej definicji rezydencji artystycznej, jest za to wiele typów rezydencji dostosowanych do różnych potrzeb i temperamentów oraz, na całe szczęście, wiele sposobów, by na rezydencję się wybrać (bez popadania w długi) i wypróbować na własnej skórze, czy to w ogóle jest coś dla Ciebie.

 

Po co jeździć na rezydencje?

 

Na rezydencję można jechać z różnych powodów – dla podróży, po doświadczenie, na spotkanie, by pokonać lęki i ograniczenia czy przeżyć coś nowego. Rezydencja jest szansą na przyjrzenie się własnej praktyce w innym kontekście. Może być okazją do zrealizowania nowej pracy lub badania, spotkania z innymi twórcami i twórczyniami, zaprezentowania swojej pracy kuratorom, kuratorkom, publiczności. Może też pozwolić złapać oddech, bez obciążenia deadline’ami i zmartwień natury finansowej. Rezydencja może też być nie lada wyzwaniem lub nawet przerodzić się w koszmar. Aby uniknąć frustracji i rozczarowań związanych z procesem aplikacji i samym pobytem, kluczowe jest zastanowienie się, po co chcesz wyjechać.

Zanim przystąpisz do – często żmudnego – procesu przeglądania ofert, wypełniania aplikacji i poszukiwania finansowania przydatne jest zadanie sobie pytań, które na pozór mogą wydać się oczywiste, ale zobaczysz, że bez znalezienia na nie odpowiedzi trudno będzie Ci dalej nawigować w gąszczu możliwości.

 

A więc, do dzieła:

• Czy chcesz wyjechać w celach edukacyjnych?
• Czy pragniesz rozwinąć konkretne umiejętności w danych dyscyplinach?
• Czy chcesz otrzymać komentarz do swojej pracy od artystów, artystek, kuratorów, kuratorek, akademiczek i akademików?
• Czy chcesz wyjechać w celach produkcyjnych?
• Czy chcesz zrealizować konkretny projekt, który masz już zaplanowany i obmyślony?
• Czy potrzebujesz do tego konkretnych materiałów, narzędzi, innych zasobów?
• Czy chcesz coś wyprodukować na wystawę?
• A może chcesz się zorientować w możliwościach produkcyjnych w danym regionie?
• Czy pragniesz pracy „w izolacji”?
• Czy chcesz się oderwać od swojej codzienności?
• Czy chcesz uciec na jakiś czas od presji zawodowej, rynku, środowiska?
• Czy chcesz pobyć gdzieś indziej?
• Czy szukasz inspiracji?
• Czy chcesz się skoncentrować w spokoju na pomyśle, który już masz?
• Czy zależy Ci na współpracy, networkingu?
• Czy chcesz spotkać lokalnych artystów i artystki, kuratorów i kuratorki?
• Czy chcesz przebywać w międzynarodowym środowisku artystów i artystek?
• Czy masz w planach nawiązanie współpracy?
• Czy chcesz dawać wykłady, prowadzić warsztaty?
  Czy zależy Ci na nawiązaniu kontaktów z galeriami, instytucjami, organizacjami?
• Czy oczekujesz, że instytucja „się Tobą zajmie”?
• Czy wolisz niezależność?
• Czy chcesz samodzielnie zorganizować swoją rezydencję?
• Czy jesteś gotowa/gotowy ponieść koszty finansowe i emocjonalne wyjazdu?

 

Jak widać – sporo znaków zapytania. To tylko niektóre z długiej listy pytań, które sformułowała holenderska organizacja Transartists, od lat wspierająca mobilność artystyczną. Transartists prowadzą artyści i artystki dla artystów i artystek, a ich kolektywna i ciągle aktualizowana wiedza oraz doświadczenie są podstawą tego znakomitego serwisu. Transartists prowadzi także bazę danych istniejących rezydencji oraz promuje aktualnie otwarte nabory na rezydencje na całym świecie.

 

Pełną listę wskazówek od Transartists znajdziesz tu:
https://www.transartists.org/checklist

 

W sekcjach:

 

Motywacja: https://www.transartists.org/checklist/motivations

Poszukiwanie i wybór rezydencji: https://www.transartists.org/checklist/searching-choosing

Proces aplikacji: https://www.transartists.org/checklist/applying

 

Jakie są rodzaje rezydencji i co oferują?

 

Wśród wielu typów rezydencji warto wymienić przynajmniej kilka, które pozwolą Ci zorientować się, że jest w czym wybierać. Istnieją rezydencje:

• produkcyjne, czyli takie, które wesprą produkcję, a czasem także wystawią zrealizowany podczas rezydencji projekt:
• badawcze, czyli takie, podczas których nacisk kładziony jest na własne poszukiwania, bez presji prezentacji rezultatów;
• związane z instytucjami kultury i festiwalami;
• w inspirujących ośrodkach kulturalnych, w wielkich metropoliach;
• usytuowane w najdziwniejszych, odległych i odosobnionych zakątkach świata, dające szansę na zanurzenie się w bardzo specyficznym kontekście:
• interdyscyplinarne, w których biorą udział twórczynie i twórcy wielu dyscyplin, czasem z całego świata, umożliwiające współpracę między nimi;
• tematyczne, gdzie zaproszeni rezydentki i rezydenci zajmują się konkretnym tematem lub zjawiskiem;
• 
artist’s retreats, które pozwalają naładować akumulatory i mają funkcje terapeutyczne;
• w inspirujących ośrodkach kulturalnych, w wielkich metropoliach;
• usytuowane w najdziwniejszych, odległych i odosobnionych zakątkach świata, dające szansę na zanurzenie się w bardzo specyficznym kontekście;

... i wiele innych.

 

Instytucje i organizacje mogą też łączyć wyżej wymienione formuły i oferować wszelkie kombinacje działań i wsparcia na różnych polach, takie jak: 

• finansowanie pobytu, podróży, utrzymania, materiałów, produkcji projektu;
• komfort spokojnej i skupionej pracy;
• odosobnienie;
• networking;
• warunki warsztatowe;
• możliwości produkcyjne lub/i wystawiennicze;
• wsparcie kuratorskie;
• inspirujący kontakt z innymi twórcami i twórczyniami oraz innymi specjalistami i specjalistkami;
• wizyty studyjne kuratorek i kuratorów.

 

Niektóre rezydencje są w pełni finansowane, inne płatne. Czasem dają możliwość dodatkowej aplikacji o stypendium. Jedne oferują pełną obsługę, inne częściowo pokrywają koszty i oferują tylko określone usługi. Dlatego właśnie zanim gdzieś zaaplikujesz, warto się dokładnie dowiedzieć, co jest domeną konkretnej instytucji i co ona oferuje.

 

Przed podjęciem decyzji sprawdź, co zapewnia rezydencja:

• czy nie trzeba pokrywać zbyt wielu kosztów?
• czy zapewnia mieszkanie, studio, diety, materiały?
• czy ugości twojego partnera/partnerkę, rodzinę?

 

Mnóstwo rezydencji znajdziesz w internecie, przez nabory czy w bazach danych. Oto kilka ciekawych przykładów:

 

Nordic Artists‘ Centre Dale

Świetnie wyposażone studia i przytulne domki w otoczeniu norweskiej natury.

 

International Studio & Curatorial Program (ISCP)

Prestiżowa rezydencja z intensywnym programem wizyt studyjnych w Nowym Jorku, bez mieszkania; wysoka opłata, która musi pochodzić od sponsora – galerii lub instytucji.

 

Rijksakademie

Coś między rezydencją a akademią, wyjątkowe warunki rozwoju własnej praktyki w międzynarodowym środowisku przez 2 lata oraz szansa na zaprezentowanie swojej pracy w ramach studiów otwartych; możliwość otrzymania stypendium.

 

The Arctic Circle – Artist & Scientist Residency Program

Niezapomniany 2-tygodniowy rejs statkiem po kole podbiegunowym w międzynarodowym i interdyscyplinarnym gronie, które szuka rozwiązań dla planety w kryzysie.

 

Rabbit Island Residency

Mały domek w inspirującym otoczeniu na odludnej wyspie na Lake Superior.

 

The Land Foundation

Założona przez artystę rezydencja w środku pola ryżowego.

 

Jatiwangi Art Factory
Założona przez artystów społecznie zaangażowana rezydencja, bez wygód, za to w niezwykle empatycznym i inspirującym środowisku (wiejskim).

 

Co się dzieje na rezydencjach?

 

Właściwie wszystko, jak w życiu. O doświadczeniach rezydencyjnych artystów i artystek goszczących w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie poczytasz w magazynie „The Residents”.

 

Czy polscy artyści i artystki wyjeżdżają na rezydencje?

 

Wyjeżdżają! W lutym 2019 roku zapytałam polskie artystki i arty- stów, czy i dokąd jeździli, jak dostali się na rezydencje i jak je finansowali. Zebrałam odpowiedzi od 20 osób, 13 kobiet i 7 mężczyzn w różnym wieku, od 26 do 45 lat, w większości w wieku 30-35 lat i na różnych etapach kariery. Wbrew panującemu przekonaniu, że wyjazd na rezydencję graniczy z cudem, tej dwudziestce udało się w sumie wyjechać na... 92 rezydencje! To średnio 4,6 rezydencji na osobę. Większość z nich odbyła się w wyniku aplikacji na open calle, gdzie rezydencja była w pełni sfinansowana (64), część rezydencji odbyła się na zaproszenie (20), zaś całkiem spora liczba została zorganizowana samodzielnie (8). Kierunki tych podróży to kolejno, zgodnie z ilością rezydencji: Europa, Azja, Ameryka Północna i Południowa, Polska, Afryka.

 

Gdzie szukać informacji o naborach?

 

Najlepiej jest zdobyć wskazówki od polskich artystów i artystek, którzy jeździli na rezydencje. Dobrym źródłem informacji może być Facebook lub po prostu rozmowy ze znajomymi. Zawsze warto też dowiedzieć się, na jakich rezydencjach byli artyści i artystki, których praktyka Cię interesuje.

 

Najbogatszym źródłem informacji o działających na całym świecie programach rezydencyjnych jest strona Transartists. Znajduje się tu wyszukiwarka programów według kategorii i lokalizacji, baza aktualnych naborów oraz wiele innych przydatnych informacji dla wszystkich osób starających się wyjechać na rezydencję.

 

Bazę programów rezydencyjnych prowadzi też sieć Res Artis.

 

Informacje o bieżących naborach organizowanych przez Program Rezydencji Centrum Sztuki Współczesnej znajdziesz tu: https://u-jazdowski.pl/program/rezydencje.

 

Portale/subskrypcje/newslettery:

http://www.wooloo.org
http://art-agenda.com/
http://www.artandeducation.net/ 
http://www.artrabbit.com

 

Czy istnieją rezydencje w pełni finansowane i dostępne dla polskich artystów i artystek?

 

Tak! Istnieje wiele możliwości wyjazdów, gdzie wszystkie koszty finansowe ponosi zapraszająca organizacja czy instytucja. Tu przedstawiam wybór kilku sprawdzonych i polecanych programów:

 

CEC Artslink

6-tygodniowa rezydencja w USA, otwarta dla artystów i artystek wszystkich dyscyplin; spośród kilkunastu instytucji rozsianych po całych Stanach Zjednoczonych komisja rekrutacyjna wybiera miejsce, w którym znajdzie się rezydent lub rezydentka.

 

Varp – Visegrad Artists Residency Programs

Możliwość rezydencji dla artystów i artystek wszystkich dyscyplin z Polski, Czech, Słowacji i Węgier: Rezydencje w krajach grupy wyszehradzkiej – wysyłasz zapytanie lub otrzymujesz zaproszenie od instytucji (np. galerii w Pradze) i po otrzymaniu potwierdzenia zaproszenia aplikujesz.

 

Rezydencja w Art In General w Nowym Jorku

Aplikacja przez stronę, wybór na podstawie portfolia.

 

Nordic Artists‘ Centre Dale

W pełni finansowana rezydencja dla artystów i artystek (2-4 miesiące) oraz kuratorów i kuratorek (1 miesiąc):

 

Headlands Center for the Arts

W pełni finansowana rezydencja (4-10 tygodni) w Sausalito nieopodal San Francisco, która oferuje nawet posiłki przygotowywane przez lokalnego szefa kuchni; aby zaaplikować, musisz jednak uiścić opłatę wstępną 35-45 USD:

 

Akademie Schloss Solitude

Interdyscyplinarny program rezydencyjny w pałacu pod Stuttgartem, międzynarodowe inspirujące środowisko twórcze i komfortowe warunki pracy; ogólny nabór:

 

Specjalny nabór dla polskich artystów i artystek na rezydencje w Akademie Schloss Solitude organizowany we współpracy z Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski i Instytutem Adama Mickiewicza.

 

Jeśli szukasz czegoś w Azji, zajrzyj tu:

https://asef.org

 

Szansą na wyjazd dla studentów jest udział w konkursie Artystyczna Podróż Hestii.

 

Gdzie można ubiegać się o dofinansowanie rezydencji?

 

Dla polskich artystek i artystów najlepszym rozwiązaniem jest poszukiwanie takich ofert, gdzie finansowanie gwarantuje organizator (na przykład goszcząca instytucja). Niestety, w Polsce nie ma regularnie działającego programu dedykowanego wspieraniu finansowemu rezydencji. Pozostaje zwracanie się bezpośrednio do Polskich Instytutów na świecie, prywatnych firm, fundacji czy urzędów, w zależności od tematu projektu czy kierunku rezydencji.

Nadal jedynym źródłem dofinansowania o sensownej wysokości, które może rzeczywiście pokryć koszty rezydencji, jest stypendium Młoda Polska przeznaczone dla artystów i artystek wszystkich dziedzin pod warunkiem, że nie ukończyły 35 roku życia.

 

Podróże po Europie finansuje program Step Beyond – European Cultural Foundation, gdzie nabór wniosków otwarty jest cały rok.

 

 

W wyjeździe do Azji może pomóc Asia-Europe Foundation.

 

Program wsparcia mobilności artystów biorących udział w wydarzeniach zagranicą (jednak nie w rezydencjach) posiada Instytut Adama Mickiewicza. Program „Kultura polska na świecie” zgłoszenia przyjmuje przez cały rok, komisja zbiera się i przyznaje granty co miesiąc.