Artysta – Zawodowiec

Dla artystek i artystów starających się o finansowanie swoich działań artystycznych, dobrze przygotowany wniosek to podstawa sukcesu. Poniżej znajdziesz praktyczne wskazówki, które pomogą Ci stworzyć dokument zwiększający Twoje szanse na otrzymanie stypendium lub grantu.

 

Od czego zacząć?

 

Każdy konkurs ma swój regulamin. Przeczytaj go uważnie. Dowiesz się, czy jest to konkurs dla Ciebie. Weź pod uwagę: kraj, z którego może pochodzić artysta_ka, tematykę projektu, wiek, okres realizacji, poziom udzielanego wsparcia. Ważna jest też data zbierania zgłoszeń. Gdy masz wątpliwości, zapytaj organizatorów. Jeśli jesteś uprawniony_a do udziału w konkursie, musisz wypełnić formularz. Często robi się to online. Czasem należy jednak pobrać załącznik i go uzupełnić. Na wypełnienie aplikacji masz określony czas. Uważaj – w niektórych konkursach deadline wyrażony jest godzinowo, a nie do końca wskazanego dnia.

 

Elementy składające się na udany wniosek:

 

A. Dobry opis projektu

 

Najważniejszym elementem formularza jest opis Twojego projektu. Zastanów się , co chcesz zrobić, w jaki sposób, dlaczego i dla kogo. Staraj się wyrażać precyzyjnie. Pamiętaj, że osoby oceniające wniosek mogą nie znać Twojej twórczości ani kontekstu projektu, dlatego opisz je dokładnie. Pamiętaj, że często pola opisowe mają ograniczoną liczbę znaków. Liczymy je ze spacjami.

 

Przykładowy schemat opisu projektu do wykorzystania:
Mój projekt pt. „[Tytuł projektu]” porusza tematykę [podaj tematykę].
Jego główną ideą jest ukazanie [krótko opisz główny przekaz lub motyw].
Jest to dla mnie ważny temat, bo [opisz inspirację lub kontekst społeczny/artystyczny].
Efektem projektu będą [podaj liczbę dzieł] prace technice [wymień wybrane techniki, np. malarstwo, rzeźba, instalacja].
Zostaną one zaprezentowane w [miejsce lub forma prezentacji, np. galeria, przestrzeń publiczna].
W projekcie współpracuję z [krótko opisz zespół lub partnerów, jeśli dotyczy].
Projekt kieruję głównie do [podaj grupę odbiorców].

 

W stworzeniu opisu projektu pomogą Ci:

1. Analiza potrzeb

Rozpocznij od zrozumienia, jakie potrzeby zaspokaja Twój projekt.

Odpowiedz na pytania:

• Kto na nim skorzysta?
Zastanów się, kto jest Twoją publicznością. Mogą to być mieszkańcy regionu, młodzież, czy może osoby zainteresowane specyficzną dziedziną sztuki albo tematyką Twojej pracy. Rzadko projekt artystyczny naprawdę kierowany jest do „szerokiego grona odbiorców” albo „do wszystkich”. Pomyśl o bardziej konkretnej grupie. Weź pod uwagę osoby ze specjalnymi potrzebami. Zastanów się, czy Twój projekt może im coś zaproponować. Niektóre rozwiązania w tym zakresie są już obowiązkowe (jak transkrypcja publikowanych materiałów wideo).

• Jakie korzyści płyną z realizacji projektu, zarówno dla Ciebie (w Twoim rozwoju kariery), jak i społeczności?
Przykład: Dzięki projektowi poszerzysz swoje portfolio, zyskasz doświadczenie w pracy z nowymi mediami lub nawiążesz współpracę z zagranicznymi galeriami.

2. Korzystanie z dostępnych danych i strategii
Twoje uzasadnienie projektu będzie bardziej przekonujące, jeśli podeprzesz je wynikami badań, raportami lub dokumentami strategicznymi.

• Przykłady źródeł danych:
o Badania dotyczące odbiorców kultury w Twoim regionie.
o Raporty organizacji zajmujących się rozwojem sztuki i kultury.
o Strategie rozwoju kultury na poziomie lokalnym, krajowym lub europejskim.

• Jak to wykorzystać:
o Jeśli projekt dotyczy edukacji artystycznej dla młodzieży, powołaj się na badania wskazujące na niedobór takich działań w Twojej okolicy.
o Jeśli celem jest promowanie polskiej kultury za granicą, przywołaj fragment strategii Instytutu Adama Mickiewicza czy innych dokumentów podkreślających znaczenie takich działań.
Przykład w uzasadnieniu:
Badanie ‘Udział młodych ludzi w kulturze’ (Raport XYZ, 2022) wskazuje, że 70% młodzieży w moim regionie nie uczestniczy w wydarzeniach artystycznych z powodu ich niedostępności transportowej. Projekt ‘Sztuka dla młodych’ odpowiada na tę potrzebę, oferując warsztaty i wystawy w lokalnych szkołach i domach kultury.

3. Zasady prostego języka
Zapoznaj się ze Standardem prostego języka – jest to zbiór, który porządkuje zasady i przedstawia je w przejrzysty, użyteczny sposób. Dzięki temu będzie pomocny w codziennej pracy z tekstem. Standard został ogłoszony 29 października 2024 r. na Kongresie Efektywnej Komunikacji.

 

Kilka zaleceń, które szczególnie przydadzą się podczas opisywania projektu:
• Pisz jasno, unikając branżowego żargonu i wyrazów modnych czy nadużywanych, rzadkich skrótów i skrótowców
• Twórz krótkie zdania

• Stosuj zasadę: jedno zdanie = jedna myśl.
• Używaj zdań twierdzących (np. zapłać w wyznaczonym czasie), a nie przeczących (np. nie spóźniaj się z opłatą).

4. Kierowanie się kryteriami oceny
Zwróć uwagę na kryteria oceny zamieszczone w regulaminie. Opisz, jak Twój projekt spełnia każde z nich.
Przykład: Jeśli priorytetem jest innowacyjność, wskaż, co w Twoim projekcie jest nowe i wyjątkowe.

 

B. Poprawność formalna wszystkich opisów i dokumentów - korzystaj z naszej listy sprawdzającej:

• Czy przeczytałeś kilkakrotnie regulamin i przygotowałeś wszystkie wymagane dokumenty?
• Czy spełniasz wymogi formalne (np. kryterium wieku)?
• Czy wniosek i dokumenty dodatkowe są w odpowiednim języku? Niektóre konkursy określają to jako kryterium formalne – brak tłumaczenia skutkuje odrzuceniem wniosku.
• Czy dobrze wybrałeś dziedzinę, w ramach której aplikujesz? Wiele projektów ma charakter interdyscyplinarny, ale należy pamiętać, że wybór dziedziny determinuje eksperta, który będzie oceniał nasze prace – jeżeli zatem jesteś artystą sztuk wizualnych, a realizujesz projekt muzyczny, to zastanów się, kto lepiej go oceni – specjalista od muzyki, czy mimo wszystko od sztuk wizualnych. Opis projektu musi odnosić się do dziedziny, w ramach której aplikujesz – zły wybór czasem oznacza błąd formalny.
• Czy odpowiedziałeś na wszystkie pytania i punkty formularza aplikacyjnego?
• Czy nie zostawiłeś żadnego pustego pola? Często puste pole oznacza błąd formalny, więc jeśli nie ma odpowiedzi, należy wpisać „nie dotyczy” lub „brak”.
• Czy odpowiedzi przedstawiają projekt zarówno od strony merytorycznej, jak i praktycznej?
• Czy opisałeś cele i rezultaty (artystyczne i rzeczowe) projektu (jeśli jest to wymagane, ale zazwyczaj tak)?
• Czy wszystkie daty określające rozpoczęcie projektu i jego harmonogram są prawidłowe i zgodne z warunkami programu dotacyjnego?
• Czy harmonogram obejmuje cały okres, na który przyznane są środki i opisuje też wszystkie działania przygotowawcze i podsumowujące (np. rozliczenie projektu i przygotowanie sprawozdania)?
• Czy przedstawiony budżet jest kompletny? Czy sumy poszczególnych kosztów się zgadzają i czy suma ogólna wszystkich kosztów jest prawidłowo obliczona?
• Czy budżet spełnia założenia programu? Czy nie jest przekroczona minimalna i maksymalna kwota dotacji? Czy uwzględnia wymagany | procentowy udział wkładu własnego lub finansowanie z innych źródeł?
• Czy formularz jest prawidłowo podpisany? Czasem trzeba parafować strony, dobrze jeżeli koło podpisu jest miejsce i data, lepiej umieścić podpis czytelny (drukowanymi literami), a obok własny „bazgroł”.
• Czy zebrałeś wszystkie wymagane załączniki i czy są prawidłowo podpisane?
• Czy przygotowałeś wymagane rekomendacje? Jeżeli wymagane są minimum dwie, to złóż trzy, a maksymalnie cztery – to podwyższy punktację. Poproś o rekomendacje osoby z różnych instytucji i środowisk, posiadające różne kompetencje.
• Czy rekomendacje mają aktualne daty? Jeżeli dysponujesz tylko skanem rekomendacji, sprawdź w biurze programu dotacyjnego, czy można złożyć dokument za zgodność z oryginałem. Jeżeli tak, to podpisz go w następujący sposób: Za zgodność z oryginałem” miejsce i data, podpis
• Czy dokumenty wysyła się online czy trzeba jeszcze dosłać coś w formie papierowej?
• Czy masz jeszcze jakiekolwiek pytania lub wątpliwości? Jeżeli tak, to koniecznie zadzwoń do osoby, która jest opiekunem danego programu stypendialnego i zapytaj o wszystko.

 

C. Realistyczne planowanie działań i harmonogramu

1. Planowanie terminu realizacji
• Ustal realistyczny harmonogram. Uwzględnij czas potrzebny na ocenę wniosku. Zwykle wynosi to 2-3 miesiące, więc zaplanuj rozpoczęcie działań z odpowiednim opóźnieniem.
• Pamiętaj, że czasem można ponosić koszty zgodnie z harmonogramem a jeszcze przed podpisaniem umowy. Można więc zaryzykować i rozpocząć działania zgodnie z rozsądnym harmonogramem gdy decyzja o przyznaniu pieniędzy jest już oficjalna. Czasem to jest niemożliwe, ale czasem dobrze o tym pamiętać.
• Harmonogram musi być ciągły, czyli nie możesz planować okresów, w których nic się nie będzie działo.
• Okresy przewidziane w harmonogramie mogą się nakładać na siebie terminowo (np. możesz w tym samym czasie robić research/kwerendy a jednocześnie pracować już nad koncepcją czy kupować materiały).
• Nie obiecuj zbyt dużo. Unikaj przeciążania projektu działaniami. Lepiej zrobić mniej, ale dokładniej. Przykład: Zamiast planować stworzenie 50 obrazów w ciągu pół roku, zaplanuj 10-15 i dodaj czas na wystawę, promocję i sprawozdanie.

 

Najczęściej popełniane błędy

• Brak odniesienia do kryteriów oceny. Sprawdź regulamin i upewnij się, że Twój projekt je spełnia. Konkurs może mieć swoją dedykowaną tematykę, zakres.
• Zbyt ogólny lub chaotyczny opis. Pisz precyzyjnie, podając konkretne działania.
• Nierealistyczny harmonogram. Uwzględnij czas na przygotowania i nie obiecuj zbyt dużo.
• Błędy formalne. Sprawdź wszystkie dokumenty, załączniki i podpisy.

 

Czym różni się stypendium od rezydencji?

 

Stypendium:
• Przyznawane na realizację indywidualnych projektów lub rozwój twórczości.
• Środki finansowe są wypłacane artystce lub artyście, a miejsce realizacji zależy od twórcy.
• Uwaga! Kwota stypendium zadeklarowanego w regulaminie jest często pomniejszana o kwotę należnych podatków, w zależności od prawa krajowego.
• Przykład: Stypendium MKiDN na napisanie książki lub stworzenie cyklu obrazów.

 

Rezydencja:
• Twórcza praca w dedykowanym miejscu, często z dostępem do pracowni, materiałów i wsparcia kuratorskiego. Uwaga – bywają rezydencje w formule online.
• Instytucja zapewnia miejsce, czasem także zakwaterowanie i środki finansowe.
• Przykład: Rezydencja w centrum sztuki w Berlinie, podczas której twórczyni realizuje wystawę albo projekt ze społecznością.

 

Główne źródła finansowania

 

Polskie programy :
• Stypendium MKiDN – wsparcie twórczyń i twórców na każdym etapie kariery. Ogłoszenie naboru na kolejny rok zwykle w okresie wakacyjnym (2024: nabór od 12 sierpnia 2024 r. do 13 września 2024 r. o godz. 16.00)
• Program „Młoda Polska” – dla osób do 35. roku życia. Ogłoszenie naboru na kolejny rok zwykle w okresie jesiennym (2024: nabór od 21 października 2024 do 21 listopada 2024)
• Programy Instytutu Adama Mickiewicza – np. „Kultura Polska na Świecie” na promocję polskiej sztuki za granicą. Nabory raz w miesiącu, zgodnie z informacjami na stronie programu.
• Fundusz Popierania Twórczości – ZAIKS: Środki służące indywidualnemu procesowi twórczemu na tworzenie dzieł. Nabór na początku roku (2025: nabór od 1 stycznia do 15 lutego 2025)
• Ogólnopolski Program Dotacyjny Artystyczna Podróż Hestii: Program dotacyjny (informacja na 2024 rok) służy wspieraniu praktyk i projektów artystycznych pozwalających lepiej rozumieć wyzwania teraźniejszości i poszerzać nasze wyobrażenia o przyszłości, otwierając nasze umysły na nowe scenariusze zmian.
Nabór jesienią (2024: od 1 października do 30 listopada 2024)
• Konkursy na stypendia artystyczne miast, gmin i województw – lokalne wsparcie dla projektów artystycznych.

 

Europejskie programy:
• Creative Europe – wsparcie dla projektów artystycznych i kulturalnych na poziomie międzynarodowym, w tym Culture Moves Europe – program europejskich mobilności dla artystów_ek i profesjonalistów_ek kultury: nabory ciągłe z przerwami:
• Res Artis Residencies – międzynarodowa sieć rezydencji artystycznych, oferująca możliwość realizacji projektów w różnych krajach 
• Allianz Foundation Grants Program – Wsparcie dla inicjatyw skupionych wokół tematów: środowisko obywatelskie, ekologia, kultura i działalność artystyczna. Zwłaszcza projekty działające na przecięciu tych obszarów i dążące do systematycznych zmian. Nabór na początku roku (2025: 10 Lutego 2025 godz 15:00)
• Visual and Sound Artists Residency – program regionalny dla krajów wyszehradzkich (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry): Program rezydencyjny ma na celu ułatwienie mobilności oraz artystycznych wymian obywateli V4 w dziedzinach sztuk wizualnych i dźwiękowych, w tym designu, muzyki, wideo i filmu, nowych mediów oraz mediów mieszanych. Nabór ciągły, zgłoszenie nie później niż do 20 października 2025.

Więcej informacji o konkursach:
• Newsletter e-artnow: regularne informacje o dostępnych dotacjach i rezydencjach 
• Portal www.mojestypendium.pl

E. Możliwości wykorzystania AI w pisaniu wniosków
Sztuczna inteligencja może wspierać Cię na różnych etapach przygotowywania wniosku:
• Pisanie i redakcja tekstów: Narzędzia AI mogą pomóc w uproszczeniu języka, korekcie błędów czy tworzeniu klarownych opisów.
• Badanie kryteriów i inspiracji: AI może przeszukać zasoby internetowe, by znaleźć podobne projekty i ich opisy jako punkt odniesienia dla Twojego pomysłu.
• Budżet i harmonogram: Narzędzia do zarządzania projektami oparte na AI pomogą stworzyć realistyczny budżet i plan działań.
F. Słowniczek podstawowych pojęć
1. Budżet projektu: Szczegółowy plan finansowy określający koszty realizacji projektu oraz źródła ich pokrycia (np. dotacja, wkład własny, finansowanie z innych źródeł). Budżet powinien być spójny z harmonogramem i uwzględniać wszystkie istotne wydatki.
2. Cele projektu: Cel projektu to zamierzenie, które artysta chce osiągnąć, idea lub przesłanie, jakie ma projekt przekazać. To jest plan, motywacja i kierunek działania, który określa, czego chcesz doświadczyć lub jakie emocje wywołać u odbiorcy. Natomiast rezultat to ostateczny efekt – to, co faktycznie powstaje po zakończeniu projektu. Ważne jest aby rozróżnić cele i rezultaty projektu. Poniżej znajdziesz przykład:
Cel: Celem projektu jest zachęcenie widzów do zastanowienia się nad wpływem technologii na relacje międzyludzkie.
Rezultat: Efektem jest interaktywna instalacja, która angażuje publiczność w eksperyment.
3. Harmonogram: Plan działań realizowanych w ramach projektu wraz z podziałem na etapy i wskazaniem ram czasowych. Harmonogram powinien być realistyczny i zgodny z wymaganiami programu finansującego, np. uwzględniać okres oceny wniosku. Uwaga! Harmonogram nie może mieć dziur w ciągłości (nie może zawierać etapów, gdy nic się nie dzieje w projekcie). Poszczególne etapy mogą zachodzić na siebie. Należy je ustawić w kolejności chronologicznej względem początku danego etapu realizacji.
4. Kryteria oceny: Zasady określone w regulaminie programu, na podstawie których komisja konkursowa ocenia wniosek. Mogą dotyczyć innowacyjności, zgodności z priorytetami programu, jakości artystycznej, wykonalności projektu czy wpływu społecznego.
5. Merytoryczna ocena projektu: Etap oceny wniosku, podczas którego komisja konkursowa analizuje wartość artystyczną i koncepcyjną projektu oraz jego zgodność z kryteriami programu. Ocenie podlegają również znaczenie projektu dla artystki/artysty oraz jego potencjalny wpływ na rozwój kultury i społeczeństwa. Uwaga! Kryteria są zwykle opisane w regulaminie na końcu lub jako załącznik. Warto je zacytować w opisie (patrz „Kryteria oceny”).
6. Publiczność docelowa: Grupa osób, do której skierowany jest projekt artystyczny. Publiczność docelowa może być definiowana na podstawie wieku, zainteresowań, lokalizacji, zawodu, a także specyficznych potrzeb lub oczekiwań. Określenie publiczności docelowej pomaga lepiej zaplanować działania projektu i jego promocję.
7. Rezultaty projektu : Efekty działań zrealizowanych w ramach projektu. Mogą mieć charakter artystyczny (np. wystawa, spektakl, publikacja) oraz społeczny (np. zwiększenie dostępu do kultury, integracja lokalnej społeczności). Ważne jest opisanie, jakie korzyści przyniesie projekt zarówno twórczyni/twórcy, jak i odbiorcom. Nie należy mylić ich z celami. Poniżej drugi przykład:
Cel: Ukazanie piękna natury w miejskim krajobrazie, podkreślając harmonię między człowiekiem a środowiskiem.
Rezultat: Finalnym efektem jest seria zdjęć i kolaży, które chociaż skupiają się na aspekcie estetycznym, wywołują również dyskusje na temat zrównoważonego rozwoju oraz urbanizacji.
8. Sprawozdanie: Opisowa forma zreferowania realizacji projektu po jego zakończeniu. Odnosi się do opisu z wniosku. Pamiętaj, że wszystkie elementy Twojego projektu będą potem podlegały sprawdzeniu. Nie obiecuj zbyt wiele.
9. Wkład własny: Część budżetu projektu finansowana przez artystkę/artystę lub inną instytucję wspierającą, niepochodząca z przyznanej dotacji lub stypendium. Wkład własny może być finansowy (np. środki własne) lub niefinansowy (np. praca, sprzęt). Wymaganie wkładu własnego dotyczy jedynie konkursów grantowych.
10. Wnioskodawca: To Ty. Czasem używane jest zamiennie określenie „Beneficjent”. Zwróć uwagę, dla kogo jest konkurs. Czy spełniasz kryteria wieku, profesji, kraju pochodzenia. Jeśli konkurs dotyczy grantów, prawdopodobnie nie możesz złożyć wniosku jako osoba prywatna. Wtedy możesz poszukać organizacji, która chce Cię reprezentować w tym konkursie i ma odpowiednią osobowość prawną.
11. Załączniki: Dodatkowe dokumenty dołączane do wniosku, np. portfolio, rekomendacje, harmonogram, budżet czy próbki dotychczasowych prac. Załączniki powinny być przygotowane zgodnie z wymaganiami formalnymi programu. Uwaga! Ważna jest forma złożenia załączników. Sprawdź, czy można je załączyć do formularza online, czy też trzeba je nagrać na nośnik lub wysłać w formie papierowej. Zdarza się, że konieczne jest potwierdzenie ich zgodności z oryginałem, jeśli składasz kopie dokumentów.