Artysta – Zawodowiec

Gdy w 1933 roku amerykańsko-szwajcarski astronom i matematyk Fritz Zwicky po raz pierwszy użył terminu „ciemna materia” do opisania czarnego tła dla świecących gwiazd, nie przypuszczał, że pojęcie to będzie w przyszłości wykorzystywane przez specjalistów z innych dyscyplin do przedstawienia sposobu funkcjonowania ich własnych dziedzin. Jednej z takich rekontekstualizacji dokonał na początku XX wieku artysta, aktywista i pisarz Gregory Sholette. Zastosował on metaforę „ciemnej materii świata sztuki”, wskazując na 95 procent twórców – absolwentów uczelni artystycznych – którzy nigdy nie osiągną sukcesu, ale są niezbędni do tego, żeby świat sztuki mógł działać. Co zrobić, żeby nie zostać takim Sholette’owskim „kreatywnym naddatkiem”? Przede wszystkim trzeba tworzyć dobre prace. A oprócz tego – samoorganizować się, czyli wziąć sprawy we własne ręce.

 

Konkursy i nagrody

 

Jedną z form samoorganizacji może być zgłaszanie się do konkursów i nagród artystycznych. W Polsce jest wiele takich konkursów, ale tylko niektóre naprawdę liczą się w głównym obiegu sztuki. Warto jednak pamiętać, że udział, nominacja do grona finalistów czy nawet zwycięstwo i otrzymanie pierwszej nagrody nie są równoznaczne z początkiem wielkiej kariery, nie są obietnicą sukcesu, a opinie wydane przez jurorów nieczęsto pokrywają się z tymi głoszonymi później przez krytyków sztuki. Faktem jest natomiast to, że konkursy i nagrody pomagają artystom tworzyć sieć kontaktów, bardzo potrzebną w świecie sztuki, a także oferują wysokie nagrody pieniężne, dzięki którym można wyprodukować nową pracę lub po prostu przeżyć. Chwilowa sława – przynajmniej w mediach społecznościowych – zwykle również jest gwarantowana.

 

Konkursy ogólnopolskie (do których może się zgłosić każdy, bez względu na miejsce zamieszkania i studiowania).

 

Ogólnopolski Konkurs Malarstwa „Bielska Jesień”
Organizator: Galeria Bielska BWA w Bielsku-Białej
Limit wiekowy: 18+
Opłata wpisowa: 70 zł / 25 euro
Nagrody: 30 000 zł / 20 000 zł / 10 000 zł / 5 x 2000 zł
Ważne: Konkurs przeznaczony jest tylko dla malarzy. Nagrodzone prace trafiają do kolekcji BWA.

 

Biennale Sztuki Młodych „Rybie Oko”
Organizator: Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku
Limit wiekowy: studenci IV i V roku – do 35. roku życia
Opłata wpisowa: 70 zł
Nagrody: 25 000 zł / 9000 zł / 1000 zł / 3000 zł
Ważne: Nagrodzone prace stają się własnością BGSW. Każdy z uczestników konkursu przygotowuje dziesięciominutową ustną autoprezentację. Określone są limity wielkości prac (np. obrazy maksymalnie 120 × 200 cm).

 

Artystyczna Podróż Hestii
Organizator: Fundacja ERGO Hestia
Limit wiekowy: studenci IV i V roku
Opłata wpisowa: brak
Nagrody: rezydencje artystyczne w renomowanych ośrodkach na całym świecie
Ważne: Wybrany finalista otrzymuje nagrodę prezesa, czyli zaproszenie do współpracy przy projekcie koncepcji wizualnej raportu rocznego firmy na komercyjnych warunkach. Prace finalistów prezentowane są na wystawie w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

 

Festiwal Sztuki „Młode Wilki”
Organizator:Akademia Sztuki w Szczecinie
Limit wiekowy: bez ograniczeń lub do 25. roku życia (dla osób niestudiujących na uczelni artystycznej)
Opłata wpisowa: brak
Nagrody: 5000 zł
Ważne: Można się zgłaszać jako grupa artystyczna. Żeby wziąć udział w festiwalu, nie trzeba studiować na uczelni artystycznej.

 

Nagroda Filmowa PISF i MSN
Organizator: Państwowy Instytut Sztuki Filmowej, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Szkoła Wajdy
Limit wiekowy: brak
Opłata wpisowa: brak
Nagrody: 500 000 zł
Ważne: Konkurs przeznaczony dla artystów działających na styku sztuki i kinematografii. Zwycięzca otrzymuje zaproszenie na roczny kurs reżyserii filmowej w Szkole Wajdy.

 

Konkursy lokalne (przeznaczone dla studentów uczelni w danym mieście)

 

Nagroda Artystyczna Siemensa (Warszawa)

Coming Out (Warszawa)

Najlepsze dyplomy (Gdańsk)

Nagroda Fundacji Sztuki Polskiej ING
(przyznawana artyście biorącemu udział w wystawie organizowanej w ramach Warsaw Gallery Weekend)

 

Konkursy zamknięte (do których nominują kuratorzy, krytycy lub inni artyści, czyli sami nie możemy się zgłosić)

 

Konkurs Gepperta (BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej)

Spojrzenia – Nagroda Deutsche Bank (Zachęta – Narodowa
Galeria Sztuki w Warszawie)

Paszporty „Polityki”

Nagroda Katarzyny Kobro (Muzeum Sztuki w Łodzi)

Nagroda im. Jana Cybisa (ZPAP)

 

*Warunki konkursów mogą ulec zmianie - dane z 2020 roku.

Stypendia artystyczne

 

Innym sposobem na samoorganizację, czyli zapewnienie sobie warunków do pracy lub życia, jest zdobycie stypendium artystycznego. Otrzymane w ten sposób pieniądze, wypłacane zwykle w trybie comiesięcznym, służą do pokrycia kosztów zakupu niezbędnego sprzętu, materiałów do produkcji prac, wynagrodzenia podwykonawców, opłacenia pracowni, wyjazdów badawczych, rezydencji albo mieszkania i jedzenia.

 

Stypendia miejskie
Organizator: urząd miasta / wojewody / marszałka.

 

W większości miast w Polsce istnieje możliwość aplikowania o stypendium artystyczne dla lokalnych twórców. Informacji należy szukać na stronach urzędów miast, wojewodów czy marszałków, a czasem także dzielnic.

 

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Stypendium przeznaczone dla twórców ze wszystkich dziedzin, bez ograniczeń wiekowych. Można aplikować wielokrotnie
z zachowaniem dwuletniej przerwy pomiędzy otrzymanymi stypendiami.

 

Instytut Adama Mickiewicza Program „Kultura Polska na Świecie”

IAM nie przyznaje stypendiów, ale warto znać ten adres. W ramach programu „Kultura Polska na Świecie” można się ubiegać o sfinansowanie wyjazdu za granicę, jeśli zapraszający organizatorzy nam tego nie zapewniają. Często IAM ogłasza także różnego rodzaju open calls.

Rezydencje

 

Dlaczego warto pojechać na rezydencję?

• mamy sfinansowane koszty podróży, pobytu, utrzymania i produkcji,
• otrzymujemy warunki do spokojnej pracy,
• otrzymujemy miejsce do pracy,
• dostajemy wsparcie merytoryczne,
• tworzymy sieć kontaktów.

 

Rezydencje organizowane przez instytucje:

 

Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski (Warszawa)

Centrum Kultury ZAMEK (Poznań)

Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej (Słupsk)

Państwowa Galeria Sztuki (Sopot)

Muzeum Śląskie (Katowice)

Centrum Rzeźby Polskiej (Orońsko)

Dom Kereta (Warszawa)

 

Rezydencje organizowane przez artystów:

 

„Wisła 788” Elżbiety Jabłońskiej

„Przepływ – Flow” Agnieszki Brzeżańskiej

Polecane lektury

 

Walter Benjamin, Twórca jako wytwórca, przeł. Hubert Orłowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.

 

Julia Cameron, Droga artysty. Jak wyzwolić w sobie twórcę, przeł. Jerzy Paweł Listwan i Agnieszka Rostkowska, Szafa, Warszawa 2013.

 

Czarna księga polskich artystów, red. Katarzyna Górna, Karol Sienkiewicz, Mikołaj Iwański, Kuba Szreder, Stanisław Ruksza, Joanna Figiel, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2015.

 

Fabryka Sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce, red. Michał Kozłowski, Jan Sowa, Kuba Szreder, Wolny Uniwersytet Warszawy, Warszawa 2014.

 

Inicjatywy i galerie artystów, red. Agnieszka Pindera, Anna Ptak, Wiktoria Szczupacka, Stowarzyszenie Sztuka Cię Szuka, Toruń 2014.

 

Praktyczny poradnik dla artystów, red. Agnieszka Pindera, Stowarzyszenie Sztuka Cię Szuka, Toruń 2012.

 

Gregory Sholette, Dark Matter: Art and Politics in the Age of Enterprise Culture, Pluto Press, London 2010.

 

Sarah Thornton, Siedem dni w świecie sztuki, przeł. Małgorzata Kuliś, Fundacja Propaganda, Warszawa 2011.

 

Zobacz też: Na starcie w Polsce: konkursy, stypendia, rezydencje