Artysta – Zawodowiec

Samoorganizacja to jedno z kluczowych zagadnień, z którym muszą zmierzyć się artyści rozpoczynający karierę w świecie sztuki.

 

Dwa poziomy organizowania się

 

Samoorganizacja to po pierwsze umiejętność administrowania własną karierą, a po drugie zdolność tworzenia grup, struktur i parainstytucji, w ramach których grupa artystów realizuje wybrane przez siebie cele.

 

Self-management

 

Pierwszy aspekt samoorganizacji – self-management – dotyka szeregu zagadnień, które często umykają młodym adeptom sztuki. Wśród nich istotną rolę odgrywa wciąż wymagający rozwiązania problem dostępu artystów do systemu opieki zdrowotnej i systemu emerytalnego.

 

Zrzeszanie się

 

Drugi aspekt samoorganizacji artystów to tworzenie różnego rodzaju grup, spółdzielni czy niezależnych galerii. Żywy przykład stanowią tu członkowie Galerii Potencja (Karolina Jabłońska, Tomasz Kręcicki, Cyryl Polaczek) czy współzałożyciel spółdzielni artystycznej Goldex Poldex Janek Simon. Wyzwaniem może być utrzymanie entuzjazmu wszystkich członków grupy oraz zapewnienie sprawiedliwego podziału kapitałów symbolicznego i ekonomicznego. Oprócz tego każda organizacja na pewnym etapie rozwoju musi wybrać strukturę prawną (grupa nieformalna, fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia, spółka prawa cywilnego) oraz zapewnić sobie stałe przychody umożliwiające jej funkcjonowanie (składki członkowskie, bogaty sponsor, wnioski grantowe czy stypendialne, działalność gospodarcza).

 

Sposoby włączenia się artysty do systemów zdrowotnego i emerytalnego

 

• Dobrowolna rejestracja w ZUS.
• Odprowadzanie składek na podstawie umów zleceń.
• Odprowadzanie składek na podstawie umowy o pracę.
• Założenie własnej działalności gospodarczej.
• Rejestracja w systemie Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców.

 

Każda z dróg, mimo że prowadzi do tego samego celu (możliwość korzystania z bezpłatnej opieki zdrowotnej), charakteryzuje się różnymi konsekwencjami finansowymi i administracyjnymi.

 

Aspekt prawny

 

Istnieje kilka rodzajów umów cywilno-prawnych, które mają różne konsekwencje prawne i podatkowe.

 

Rodzaje umów

 

• Umowa o dzieło (z przekazaniem i bez przekazania praw autorskich).
• Umowa kupna-sprzedaży.
• Umowa zlecenie.
• Umowa o pracę.

 

Prawo autorskie

 

Często ignorowane i nie dość dokładnie czytane zapisy dotyczące przekazywania praw autorskich mogą mieć poważne konsekwencje w przyszłości. Prawa autorskie dzielimy na osobiste (forma niezbywalna) oraz majątkowe (forma zbywalna).

 

Zasady pisania wniosków o dotacje

 

Na udany wniosek składają się dwa elementy: dobry opis projektu i poprawność formalna wszystkich opisów i złożonych dokumentów. Wnikliwie i w skupieniu przeczytaj regulamin danego programu i wszystkie związane z nim dostępne dokumenty, takie jak np. informacje o ubiegłorocznych laureatach, karty oceny zawierające listę kryteriów itd.

 

Dobry opis projektu

 

• Jest napisany prostymi słowami i wyłącznie na temat. Określa cel przyznanej dotacji/stypendium, miejsce realizacji oraz znaczenie dla wykonawcy/stypendysty.
• Jest napisany w taki sposób, żeby oceniający zrozumiał, czym ma być
  realizowana praca w warstwie zarówno merytorycznej, jak i praktycznej (czyli że efektem jest np. seria 10 fotografii albo film zrealizowany w określonej technice etc.).
• Określa cel przyznanej dotacji/stypendium, miejsce realizacji oraz znaczenie dla wykonawcy/stypendysty.
• Nie zawiera zbędnych informacji, a najwyżej odnośniki do stron www albo do materiałów w załącznikach (portfolia, publikacje, płyty CD/ DVD).
• Odnosi się precyzyjnie do ram czasowych narzuconych przez program dotacyjny. Jeżeli stypendium/grant przyznawane jest na 6 miesięcy, a twój projekt ma trwać rok, to w kontekście całego projektu opisz szczegółowo etap, który będzie zrealizowany w ciągu tych 6 miesięcy. Odnosi się bezpośrednio do założeń/kryteriów/priorytetów programu. Jeżeli program zakłada np., że realizowane projekty mają mieć charakter nowatorski i edukacyjny, to opisz osobno te dwa elementy.

 

Weryfikowanie poprawności formalnej wniosku

 

• Czy przeczytałeś kilkakrotnie regulamin i przygotowałeś wszystkie wymagane dokumenty?
• Czy spełniasz wymogi formalne (np. kryterium wieku)?
• Czy dobrze wybrałeś dziedzinę, w ramach której aplikujesz? Wiele projektów ma charakter interdyscyplinarny, ale należy pamiętać, że wybór dziedziny determinuje eksperta, który będzie oceniał nasze prace – jeżeli zatem jesteś artystą sztuk wizualnych, a realizujesz projekt muzyczny, to zastanów się, kto lepiej go oceni – specjalista od muzyki czy mimo wszystko od sztuk wizualnych. Opis projektu musi odnosić się do dziedziny, w ramach której aplikujesz, zły wybór czasem oznacza błąd formalny.
• Czy odpowiedziałeś na wszystkie pytania i punkty formularza aplikacyjnego
• Czy nie zostawiłeś żadnego pustego pola? Często puste pole oznacza błąd formalny, więc jeśli nie ma odpowiedzi, należy wpisać „nie dotyczy” lub „brak”.
• Czy odpowiedzi przedstawiają projekt zarówno od strony merytorycznej, jak i praktycznej?
• Czy opisałeś cele i rezultaty (artystyczne i rzeczowe) projektu (jeśli jest to wymagane, ale zazwyczaj tak)?
• Czy opis nie jest zbyt lakoniczny lub zbyt długi i czy skorzystałeś z możliwości umieszczenia materiałów opisujących szerszy kontekst w odnośnikach (linkach do www) oraz załącznikach?
• Czy w odpowiedziach nawiązałeś do celu/tematu/priorytetów i kryteriów programu dotacyjnego, do którego aplikujesz?
• Czy wszystkie daty określające rozpoczęcie projektu i jego harmonogram są prawidłowe i zgodne z warunkami programu dotacyjnego?
• Czy harmonogram obejmuje cały okres, na który przyznane są środki i opisuje też wszystkie działania przygotowawcze i podsumowujące (np. rozliczenie projektu i przygotowanie sprawozdania)?
• Czy przedstawiony budżet jest kompletny? Czy sumy poszczególnych kosztów się zgadzają i czy suma ogólna wszystkich kosztów jest prawidłowo obliczona?
• Czy budżet spełnia założenia programu?
• Czy nie jest przekroczona minimalna i maksymalna kwota dotacji?
• Czy uwzględnia wymagany procentowy udział wkładu własnego lub finansowanie z innych źródeł?
• Czy formularz jest prawidłowo podpisany? Czasem trzeba parafować strony, dobrze jeżeli koło podpisu jest miejsce i data, lepiej umieścić podpis czytelny (drukowanymi literami), a obok własny „bazgroł”.
• Czy zebrałeś wszystkie wymagane załączniki i czy są prawidłowo podpisane?
• Czy materiały na płytach CD/DVD są uporządkowane w katalogach?
• Czy sprawdziłeś na innym komputerze (PC/Apple), czy nagrana płyta działa?
• Czy przygotowałeś wymagane rekomendacje? Jeżeli wymagane są minimum dwie, to złóż trzy, a maksymalnie cztery, to podwyższy punktację. Poproś o rekomendacje osoby z różnych instytucji, środowisk, posiadające różne kompetencje.
• Czy rekomendacje mają aktualne daty? Jeżeli dysponujesz tylko skanem rekomendacji, sprawdź w biurze programu dotacyjnego, czy można złożyć dokument za zgodność z oryginałem. Jeżeli tak, to podpisz go w następujący sposób:1. „Za zgodność z oryginałem”; 2. Miejsce i data; 3. Podpis.
• Czy masz jeszcze jakiekolwiek pytania lub wątpliwości? Jeżeli tak, to koniecznie zadzwoń do osoby, która jest opiekunem danego programu stypendialnego i zapytaj o wszystko.

 

Główne źródła finansowania artystów

 

Informacje o wielu rezydencjach i programach zagranicznych zawiera newsletter e-artnow, do którego można się zapisać na stronie www.e-artnow.org. Oprócz tego można ubiegać się o pieniądze z:

• stypendium budżetowego MKIDN (w każdym wieku!);
• Funduszu Promocji Twórczości;
• programu NCK Młoda Polska (do 35. roku życia).

 

Ponadto IAM zajmuje się na przykład dofinansowaniem wyjazdów, a w ramach różnych programów ministerialnych i miejskich o dofinansowanie projektów w imieniu artysty ubiegają się stowarzyszenia i fundacje zajmujące się działalnością kulturalną (np. Bęc Zmiana).